Batymetryczne efekty lokalne
Tak jak rzeźba terenu wpływa na cechy wiatru w strefie przybrzeżnej, tak rzeźba dna (batymetria) wpływa na sposób w jaki przemieszczają się masy wody. Do czynienia będziemy mieli głównie z trzema fenomenami: tarcie wody o podłoże – im bliżej dna, tym wolniej przesuwają się cząsteczki wody.
Efekt stoku (prąd przyśpiesza)
Wychodzimy z Cieśniny Solent w kierunku SW. W Kanale Needles, między Wyspą Whight a piaszczystą Ławicą Shingles, niesie nas korzystny, silny prąd. Jeśli jesteśmy tu po raz pierwszy, prawdopodobnie zostaniemy pośrodku kanału. Zobaczymy wtedy, że miejscowi wolą zbliżyć się bardzo blisko do linii pław NE Shingles, Mid Shingles i Shingles Elbow. Co się dzieje?
Szybki rzut oka na to miejsce na mapie wystarczy, żeby zrozumieć, że głęboki kanał wypłyca się stromo wzdłuż linii wyznaczonej przez boje i żeby stwierdzić, że miejscowi żeglują w taki sposób, ponieważ chcą wykorzystać przyśpieszenie prądu o ok. 0,5 węzła, tam gdzie stromizna jest maksymalna. Przyśpieszenie to nazwiemy “efektem stoku”. Granicę stoku z pokładu naszego jachtu zauważymy blisko na NW od linii boi. Dostrzeżemy strome i silnie łamiące się fale na płytkiej wodzie, przy wietrze z SW stojące praktycznie w miejscu. Zadbamy o to, żeby nie dotknąć tam kilem dna. Ten sam efekt stoku daje się również odczuć w wielkiej skali. Przykładem może być tu Golfstrom, najsilniejszy tam gdzie kończy się szelf kontynentalny a zaczyna stok.
Efekt płytkiej wody
Jak już pisałem wyżej, tarcie o dno powoduje, że cząsteczki wody znajdujące się bliżej dna płyną wolniej. Na dość sporym obszarze o głębokości mniejszej niż 10 m, jeśli płytka strefa jest bez wyżłobień i bez części wystających i jeśli masy wody mogą sobie znaleźć inną drogę przepływu, powstaje efekt “płytkiej wody”.
Efekt ten spotkamy w pobliżu brzegów o małym nachyleniu albo na ławicach takich jak te na Morzu Północnym. Jeśli jesteśmy waleczni i mamy dobrą echosondę, możemy przyśpieszyć nasz marsz pod prąd, przeskakując z jednej płycizny na drugą, wkalkulowując jednak ryzyko stanięcia na mieliźnie. Weźmiemy też pod uwagę, że siła prądu znacznie wzrasta w strefie raptownego wzrostu głębokości, po bokach ławicy (efekt stoku).
Efekt meandru (prąd przyśpiesza)
Kiedy masy wody zmuszone są do skrętu, najsilniejszy prąd jest po zewnętrznej stronie łuku. To “efekt meandru”. Efekt jest wzmocniony tym, że woda powoduje erozję zewnętrznego stoku, czyniąc go czasami bardzo stromym. Różnica w sile prądu na zewnątrz i wewnątrz zakola może być bardzo duża.
Efekt zwężenia (prąd przyśpiesza)
Gdy woda przekracza zwężone przejście, przyśpiesza. Zwężenie może być na szerokość (z jednej lub z obu stron) lub na głębokość. Występuje w cieśninie, w okolicach przylądka lub nad dennym progiem. Przyśpieszenie prądu może być nawet 50 procentowe.
Inaczej popłynie woda koło przylądka otoczonego wodą płytką, a inaczej wokół przylądka z wodą głęboką. Jeśli głębokość wokół cypla jest mniejsza niż 5 m, prąd najbliżej brzegu osłabnie (efekt płytkiej wody), a zyska na sile dopiero tam, gdzie kończy się półka szelfowa i zaczyna stromy stok. Największe przyśpieszenie nastąpi tam, gdzie głębokość wynosi 10-15 m.
Jeśli woda wokół cypla jest głęboka (powyżej 10 m), prąd zyska na sile już przy samym brzegu brzegu. Musimy pamiętać, że głębokość zmienia się, w związku z czym prąd wokół tego samego cypla może zachować się inaczej, zależnie od fazy pływu.
Efekt zwężenia w cieśninie
Efekt zwężenia nad progiem
Efekt zwężenia z dnem o małej głębokości
Efekt zwężenia koło cypla z dnem o dużej głębokości
Prąd wokół skalistej przeszkody o stromych zboczach
Przeszkoda wystająca ponad powierzchnię wody
Po obu bokach przeszkody prąd ulega przyśpieszeniu (efekt spadku) a następnie wchodzi w ruch wirowy (efekt rotacji).
Przeszkoda na małej głębokości
Po obu bokach przeszkody prąd ulega przyśpieszeniu (efekt spadku) i zwalnia nad przeszkodą (efekt płytkiej wody). Woda, która przepływa nad przeszkodą zapobiega powstawaniu zawirowania z tyłu za przeszkodą.
Przeszkoda na średniej głębokości
Jeśli przeszkoda znajduje się na głębokości większej niż 4-5 m, po obu bokach przeszkody prąd ulega lekkimu przyśpieszeniu (efekt spadku). Nad przeszkodą przepływ mas wody może przyśpieszyć jeszcze bardziej (efekt zwężenia).
Odpowiedz na następujące pytania
Wokół cypla o dużej głębokości prąd
Na płytkiej wodzie prąd
W zwężeniu prąd
Nad raptownie urywającym się szelfem prąd
Wokół cypla o małej głębokości prąd
Kiedy woda jest zmuszona do skrętu, po wewnętrznej stronie skrętu prąd
Fajnie to Adamie opisałeś i przedstawiłeś na schematach. Jakoś nie szukałem spłyceń na wodach pływowych, by mieć do czynienia z wolniejszym prądem i chyba nie będę – chyba się starzeję, ale wolę większy zapas wody pod stępką, nawet kosztem czasu żeglugi. Pewnie zależy to od okoliczności i charakteru rejsu/regat.